امیر مُعِزّی؛ قصیده سرای دربار سلجوقی - وبلاگ عینک پرادا

به گزارش وبلاگ عینک پرادا، ابوعبدالله محمد بن عبدالملک، معروف به امیر معزی، شاعر نامدار ایرانی در سده های پنجم و ششم هجری قمری است.

به گزارش ، بار ها شنیده ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صد ها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن ها پیش خشت به خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه چینی از این خرمن دانش و فرهنگ، از جلد اول کتاب تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران تألیف دکتر علی اکبر ولایتی که به سال 1392 در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده ایم.

ابوعبدالله محمد بن عبدالملک، معروف به امیر معزی، شاعر نامدار ایرانی در سده های پنجم و ششم هجری قمری است.

امیر معزی امیرالشعرا یا ملک الشعرای دربار الب ارسلان سلجوقی (حکومت 455-465ق) بود. وی تخلص معزی را از لقب ملک شاه سلجوقی (حکومت: 465-485ق) گرفت، که معزالدین و الجهان بود. همین پادشاه به وی لقب امیرالشعرا داد. سال زاد معزی به درستی روشن نیست. گفته اند که به احتمال در 440ق به جهان آمد. پدرش، عبدالملک برهانی، ملک الشعرای دربار سلجوقیان بود. دولتشاه سمرقندی زادگاه او را شهر نسا، از شهر های خراسان قدیم دانسته، اما آذر بیگدلی زادگاه او را سمرقند گفته است. معزی در شعر های خود بار ها به نیشابور اشاره و به آنجا بسیار اظهار علاقه نموده است. به همین سبب بعضی از پژوهشگران وی را نیشابوری می شمرند.

معزی شاعری ستایشگر و مدیحه سراست. بیشتر شعر های وی نیز در قالب قصیده است که قالبی مناسب برای مدح در ادب کهن فارسی بوده است. وی ملک شاه و سلطان سنجر سلجوقی و دیگر امیران و همچنین بستگان و ندیمان و وزیران آنان را ستوده است.

معزی در دربار ملک شاه مقام بلندی داشت و شاعران دیگر بر او رشک می بردند. عوفی در این باره گفته است: سه کس از شعرا در سه دولت اقبال ها دیدند و قبول ها یافتند: یکی رودکی در عهد سامانیان و عنصری در دولت محمودیان و معزی در دولت سلطان ملک شاه.

بیشتر تذکره نویسان درباره مرگ معزی گفته اند که تیری به اشتباه از کمان سنجر سلجوقی پرتاب شد و به معزی اصابت کرد و وی بر اثر آن در دم جان سپرد، اما بعضی بر آن اند که وی پس از اصابت این تیر تا 10 سال زنده ماند. سال درگذشته امیر معزی نیز به درستی دانسته نیست. بعضی درگذشت او را میان سال های 490 تا 511ق و بعضی دیگر بین 518 تا 521ق می دانند.

بیشتر شعر های معزی در قالب قصیده است. وی از سبک شاعران پیشین خراسان پیروی نموده است و قصاید او یادآور قصیده های عنصری و فرخی است. روانی، سادگی، استحکام در سخن معزی و دوری از تعقید و ابهام از ویژگی های قصاید اوست و از این حیث او را، چون ظهیرالدین فاریابی و سعدی می دانند. وی گاه به شیوه بیان عنصری و گاه به منوچهری نظر دارد. معزی، افزون بر استادی در فصاحت، عبارت و بلاغت معنی، در عفت کلام و پاکیزگی زبان هم کم مانند است؛ چنان که در سراسر دیوان او حتی یک کلمه زشت نیامده است.

دیوان امیر معزی نخستین بار در 1318ش، به تلاش عباس اقبال آشتیانی و بار دیگر در 1362ش به تلاش ناصر هیّری در تهران به چاپ رسید.

منبع: آنا